In 2025 moesten scheepvaartmaatschappijen die onder Nederlands toezicht vallen voor het eerst betalen voor hun gerapporteerde CO2-uitstoot in 2024. Dit deden zij in het kader van het Europese emissiehandelssysteem (EU ETS).
Van deze maatschappijen voldeed 93% volledig aan alle verplichtingen1. Van de resterende 7% bleek een deel geen inleververplichting te hebben, waardoor uiteindelijk het percentage in werkelijkheid nog iets hoger ligt. Europees voldeed gemiddeld 87% van de maatschappijen aan de EU ETS verplichtingen. In totaal rapporteerden de scheepvaartmaatschappijen die onder EU ETS2 vallen 92,4 miljoen ton CO2. Hiervan viel 7,4 miljoen ton CO2 onder Nederlands toezicht, circa 8% van het Europese totaal3.
Beeld: © NEa
Figuur 1: Uitsplitsing van het aantal scheepvaartmaatschappijen (links) en van de uitstoot (rechts) per lidstaat in percentages uitgedrukt. In de tabel onderin zijn de absolute aantallen weergegeven. De data voor de zes grootste lidstaten, wat betreft toegekend aantal bedrijven, is hier individueel weergegeven. Bron: Data uit EU-Register (peildatum 1 oktober 2025).
Ondanks dat 2024 het eerste jaar was dat scheepvaartmaatschappijen deelnamen aan het EU ETS, is er sprake van een hoge naleving van de aan Nederland toegewezen maatschappijen.
Ook op Europees niveau is het beeld positief. In vrijwel alle lidstaten voldoet een grote meerderheid van de bedrijven aan haar verplichtingen. Dat laat zien dat het EU ETS Zeevaart, ondanks de internationale complexiteit, in de praktijk uitvoerbaar is. In totaal was op Europees niveau uiteindelijk 13% (494) van de maatschappijen niet-compliant. De bevoegde autoriteiten zullen waar mogelijk afdwingen dat deze groep zijn verplichte rechten inlevert.
Een nieuw tijdperk voor de maritieme sector
Aangezien het EU ETS voor de maritieme sector een nieuw tijdperk inluidt, wordt het proces van inleveren van emissierechten geleidelijk ingevoerd. Voor 2024 moesten scheepvaartmaatschappijen over 40% van hun uitstoot emissierechten inleveren. Volgend jaar stijgt dit naar 70%. Over het jaar 2026 leveren ze (in 2027) over 100% van de uitstoot rechten in.
Het belang van het Europese ETS is toegenomen door het recente uitstel van een jaar van het wereldwijde IMO-initiatief, dat een mondiaal middel had kunnen bieden om vermindering van CO2-uitstoot door de maritieme sector realiseren. Het ETS vormt op dit moment het enige grootschalige raamwerk dat internationale scheepvaartmaatschappijen aanzet tot CO2-reductie door het beprijzen van hun uitstoot.
Nederland: groot aandeel, sterke prestaties
Nederland speelt binnen het EU ETS Zeevaart een relatief grote rol. Onder het toezicht van Nederland vallen 402 scheepvaartmaatschappijen, dat is na Spanje (711), Duitsland (707) en Griekenland (705) het vierde grootste aantal in Europa. Daarmee is Nederland verantwoordelijk voor ongeveer 11% van alle maatschappijen die onder het EU ETS vallen. Dit zijn niet alleen Europese maatschappijen, maar betreft ook internationale scheepvaartmaatschappijen die van, naar en binnen Europa varen (Figuur 2).
Beeld: © NEa
Figuur 2: Spreiding van aan Nederland toegewezen scheepvaartmaatschappijen, uitgedrukt in percentage. Scheepvaartmaatschappijen van buiten de EU worden aan een lidstaat toegewezen op basis van onder andere frequentie van havenbezoeken. Bron: Data uit EU-Register (peildatum 1 oktober 2025).
De scheepvaartmaatschappijen stonden voor stevige uitdagingen. Deze bedrijven zijn internationaal actief, hebben reeds tal van administratieve verplichtingen en moesten in korte tijd voldoen aan de genoemde nieuwe verplichtingen binnen een Europees IT-systeem dat geen nationale aanpassingen toelaat.
Het eerste jaar laat wel mogelijkheden tot verbeteringen zien, met name bij het op tijd indienen van emissieverslagen. De verwachtingen voor de komende jaren zijn echter positief.
In 2027 breidt het EU ETS Zeevaart verder uit, als ook de broeikasgassen lachgas (N2O) en methaan (CH4) worden opgenomen. Daarnaast zullen in dat jaar grote (> 5.000 GT) offshore schepen worden toegevoegd aan de doelgroep. Die hoeven op dit moment nog niet te betalen voor hun uitstoot.
Noten
1 ‘Voldoen aan de verplichtingen’ refereert in deze context aan het voor de deadline afdragen van voldoende emissierechten voor de uitgestoten CO2 emissies in het Europese EU-ETS Register uit het kalenderjaar 2024.
2 De EU ETS scope heeft betrekking op de gehele Europese Economische Zone, dit zijn alle EU lidstaten, plus IJsland, Liechtenstein en Noorwegen.
3 Op basis van gegevens uit het Europese register (peildatum 1 oktober 2025).