Wat is emissiehandel?

Marktinstrument voor minder CO2-uitstoot

Emissiehandel is de handel in emissierechten: het recht om broeikasgassen uit te stoten. Met 1 emissierecht mag een bedrijf 1 ton koolstofdioxide (CO2) uitstoten. Het aantal beschikbare rechten is beperkt en gaat ook nog eens elk jaar omlaag. De prijs voor een emissierecht, de CO2-prijs, wordt bepaald door vraag en aanbod. Dat maakt emissiehandel een marktinstrument om klimaatverandering tegen te gaan. 

Bekijk onderstaande video voor een korte uitleg over Emissiehandel. Lees ook de tekst eronder voor uitgebreide informatie en resultaten.

(Het logo van de NEa, de Nederlandse Emissieautoriteit, the Dutch Emissions Authority. Een man:)

Emissiehandel.
Wat is het? En hoe helpt het ons bij het halen van de klimaatdoelen?

(Beeldtekst: Wat is emissiehandel?)

Emissiehandel is de handel in rechten om broeikasgassen uit te stoten.
Met één emissierecht mag een bedrijf één ton CO2 uitstoten.
Elk jaar worden er minder emissierechten uitgegeven.
Tegelijkertijd is de prijs de afgelopen jaren fors gestegen.
Bedrijven kunnen kiezen:
betalen voor rechten of dat geld investeren in verduurzaming.
Emissierechten die bedrijven overhouden, mogen worden doorverkocht.
Zo wordt verduurzamen steeds aantrekkelijker.
Sommige bedrijven krijgen een deel van hun rechten gratis.
Daarmee voorkomen we dat ze hun productie, en dus uitstoot, verplaatsen
naar bijvoorbeeld China of India, waar ze niet hoeven te betalen.
Nederland is onderdeel van het Europese emissiehandelssysteem,
dat bijna de helft van alle CO2-uitstoot in de EU reguleert.
De NEa voert het EU-ETS uit in ons land en houdt toezicht.
Zo brengen we het doel van een netto-nul-CO2-uitstoot in 2050
elk jaar een stap dichterbij.

(Het logo van de NEa, de Nederlandse Emissieautoriteit, the Dutch Emissions Authority.)

LEVENDIGE MUZIEK DIE WEGEBT

Emissiehandel geeft bedrijven een keuze: betalen voor rechten om CO2 uit te stoten of dat geld investeren in schonere productiemethoden zodat de CO2-uitstoot – blijvend – omlaag gaat. Elk jaar komen er minder emissierechten beschikbaar. Bedrijven kunnen dus samen steeds minder CO2 uitstoten. Daardoor wordt investeren in duurzaamheid steeds aantrekkelijker. Dat maakt emissiehandel een belangrijke methode om de internationale klimaatdoelstellingen en -afspraken te behalen.

Bedrijven kunnen kiezen: betalen voor hun CO2-uitstoot of investeren om die CO2-uitstoot – blijvend – te verminderen

Infographic: CO2-uitstoot in 2005 was 2.375 Mton. In 2020 was de doelstelling voor CO2-reductie 21% tegenover 2005, en is een reductie van 44% gerealiseerd. De doelstelling voor 2030 is momenteel 62% reductie tegenover 2005.
Beeld: ©NEa

EU ETS

Wereldwijd zijn er verschillende emissiehandelssystemen. Nederland doet, samen met nog 29 andere Europese landen, mee aan het Europese systeem voor emissiehandel: het European Union Emissions Trading System (EU ETS). Het EU ETS is het grootste emissiehandelssysteem ter wereld, met ongeveer 10.000 Europese bedrijven die samen verantwoordelijk zijn voor 45% van de CO2-uitstoot in de EU.

In Nederland doen ongeveer 400 bedrijven mee aan het EU ETS. Deze deelname is verplicht: het gaat om de bedrijven die samen verantwoordelijk zijn voor ongeveer de helft van de uitstoot in Nederland. Om te voorkomen dat bedrijven door deze verplichting hun productie verplaatsen naar buiten de EU en daar veel CO2 uitstoten, krijgen ze in bepaalde gevallen een deel van hun emissierechten gratis.

Infographic: 20% van de bedrijven is verantwoordelijk voor 90% van de totale Nederlandse CO2-uitstoot onder het EU ETS.
Beeld: ©NEa
Zo’n 43% van de Nederlandse ETS-uitstoot is afkomstig van elektriciteitsproductie. 26% komt van de chemische industrie, 14% van aardolieproductie, 8% van metaalproductie en de overige 9% van onder meer aardgas- en -oliewinning, teelt van gewassen en de voedings- en papierindustrie.

Zo werkt het EU ETS

Elk jaar stelt de Europese Commissie vast hoeveel CO2 de ETS-bedrijven mogen uitstoten. Deze hoeveelheid wordt elk jaar lager, zodat uiteindelijk de doelstelling voor 2030 wordt bereikt. Het aantal ton CO2 dat uitgestoten mag worden is meteen ook het aantal emissierechten dat dat jaar op de markt komt.

Infographic: Binnen het EU ETS is een plafond van emissierechten beschikbaar dat gelijkstaat aan de totale toelaatbare CO2-uitstoot: de ‘cap’. CO2-uitstoot wordt teruggebracht door daling van de ‘cap’. Tot 2020 was deze daling 1,74% per jaar, daarna werd dat 2,2% per jaar tot aan 2030. De rechten onder het plafond zijn in de periode 2013-2020 als volgt onderverdeeld: 48% wordt via veilingen op de markt gebracht, 47% wordt gratis aan bedrijven toegewezen (zie uitleg carbon leakage), 5% is gereserveerd voor nieuwe installaties of uitbreidingen van bestaande installaties.
Beeld: ©NEa / Schwandt Infographics
In 2022 is het maximum aantal emissierechten vastgesteld op 1,53 miljard. Elk jaar t/m 2030 daalt het plafond met 43 miljoen emissierechten.

Voor elke ton CO2 die ze uitstoten, moeten bedrijven een emissierecht inleveren. Er zijn verschillende manieren om aan die rechten te komen. Ze kunnen emissierechten kopen op veilingen en handelsplatformen of van andere bedrijven. Onder bepaalde omstandigheden krijgen ze gratis rechten van de overheid.

Infographic: Wanneer een bedrijf niet genoeg rechten heeft, moet het bijkopen. Bij minder CO-uitstoot kan een bedrijf overtollige rechten verkopen. Doordat er vraag en aanbod is in emissierechten krijgt CO2-uitstoot een prijs. Bedrijven maken een afweging wat het goedkoopst is: rechten inzetten of uistootreducerende maatregelen nemen. Doordat elk bedrijf die afweging maakt, worden de goedkoopste CO2-reductiemaatregelen als eerste genomen.
Beeld: ©NEa
Waarom krijgen bedrijven gratis rechten?
Het lijkt tegenstrijdig: we willen dat bedrijven minder CO2 uitstoten en tegelijkertijd krijgen ze gratis emissierechten. De belangrijkste reden daarvoor is voorkomen dat bedrijven hun productie verplaatsen naar een land buiten de EU, waar ze geen emissierechten hoeven te betalen. Dat is niet goed voor de CO2-uitstoot en niet goed voor de Europese economie. Hoeveel gratis rechten bedrijven krijgen hangt af van het risico dat ze hun productie verplaatsen en hoe duurzaam ze produceren. 

44% minder CO2-uitstoot

De CO2-prijs is de laatste jaren behoorlijk gestegen: van zo’n 5 euro in 2017 naar meer dan 90 euro in het eerste kwartaal van 2022. De wereldwijde markt voor emissierechten bereikte in 2020 een waarde van 229 miljard euro. Dat was voor het 4e jaar op een rij een nieuwe recordgroei. Een groot gedeelte van die groei is te danken aan het EU ETS: bijna 90%.

Sinds het begin van het EU ETS in 2005 is de totale CO2-uitstoot van alle bedrijven in het systeem afgenomen met zo’n 44%. De Europese Commissie heeft het oorspronkelijke doel van 40% minder CO2-uitstoot in 2030 verder aangescherpt tot -62%. 

Dit doet de NEa

De Nederlandse Emissieautoriteit geeft uitvoering aan het EU ETS in Nederland. Dat begint met het verlenen van vergunningen om te mogen uitstoten. Daarvoor moeten bedrijven kunnen laten zien dat ze hun uitstoot goed en betrouwbaar meten. Vervolgens houden we daar toezicht op. Ook controleren we of de 400 ETS-bedrijven die gevestigd zijn in Nederland, elk jaar genoeg emissierechten inleveren. Daarvoor gaan we op inspectie bij bedrijven, zijn we aanwezig bij metingen en doen we nadere onderzoeken en controles van de verschillende rapportages die de bedrijven verplicht moeten aanleveren. 

Daarnaast beheren we het EU ETS-register: de ‘bank’ met de rekeningen en emissierechten van de ETS-deelnemers. En zijn we verantwoordelijk voor de verdeling van de gratis emissierechten onder de bedrijven in Nederland. 

Omdat emissiehandel gemoeid gaat met (grote) financiële belangen en omdat een klimaatneutrale economie cruciaal is voor een duurzame toekomst, is de NEa een strenge handhaver. Want het is belangrijk het systeem betrouwbaar blijft. Tegelijkertijd ondersteunen we de bedrijven met voorlichting en hulpmiddelen om de naleving van hun verplichtingen mogelijk te maken.